Περιγραφή του Εργου
Το αντικείμενο της μελέτης είναι η εγκληματολογική προσέγγιση του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας με πρόθεση στην Ελλάδα.
Στη μελέτη αυτή δε θα μας απασχολήσει το έγκλημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια. Η φύση του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας του άρθρου 299 ΠΚ είναι διαφορετική απ’ αυτή του άρθρου 302 ΠΚ. Η θεμελιώδης διαφορά των δύο παραπάνω εγκλημάτων -η οποία κατατάσσει το πρώτο στα κακουργήματα και το δεύτερο στα πλημμελήματα- βρίσκεται στο βαθμό υπαιτιότητας του δράστη, στο βαθμό του δόλου του δηλαδή ή της αμέλειά του. Με άλλα λόγια, η διαφορά τους βρίσκεται στη Βούληση του δράστη, η οποία στο έγκλημα της ανθρωποκτονίας με πρόθεση είναι Ένοχη.
Επιπρόσθετα, η μελέτη αυτή ασχολείται με το σύνολο των υποθέσεων ανθρωποκτονίας με πρόθεση που φτάνουν στα ορκωτά ποινικά δικαστήρια του πρώτου βαθμού, ανεξάρτητα αν το κατηγορητήριο αφορά απόπειρα ή τετελεσμένο έγκλημα και ανεξάρτητα από τη δικαστική κρίση, δηλαδή την καταδίκη ή την αθώωση του κατηγορουμένου.
Το τελικό δείγμα της παρούσας έρευνας συγκροτήθηκε από το σύνολο των υποθέσεων ανθρωποκτονίας με πρόθεση (άρθρο 299 ΠΚ) που εκδικάσθηκαν από το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο (ΜΟΔ) της Αθήνας κατά τη διάρκεια της δεκαετίας από το 1986 έως το 1995.
Η μελέτη αποτελείται από δύο μέρη. Στο Πρώτο Μέρος της μελέτης γίνεται αναλυτικά η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας. Το Πρώτο Μέρος της μελέτης αποτελείται από εννέα (9) κεφάλαια και ολοκληρώνεται με τα τελικά συμπεράσματα.
Πιο συγκεκριμένα, στο πρώτο (I) κεφάλαιο της μελέτης που έχει τον τίτλο: «Ο Ανθρωποκτόνος Άνθρωπος», παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας αναφορικά με τα χαρακτηριστικά των δραστών του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας που αφορούν στον αριθμό των δραστών, το ποινικό τους παρελθόν, την ένταξή τους σε κάποια φυλετική μειονότητα, το βαθμό κοινωνικότητάς τους, την οικογενειακή τους κατάσταση, τον τόπο καταγωγής τους, την εθνικότητά τους, το φύλο τους, την ηλικία τους, το επάγγελμα τους και την κατάσταση της ψυχικής τους υγείας.
Στο δεύτερο (II) κεφάλαιο, που έχει τον τίτλο: «Το Θύμα της Ανθρωποκτονίας», παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας αναφορικά με τα χαρακτηριστικά των θυμάτων της ανθρωποκτονίας. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας που αφορούν στον αριθμό των θυμάτων, το ποινικό τους παρελθόν, την ένταξή τους σε κάποια φυλετική μειονότητα, την οικογενειακή τους κατάσταση, τον τόπο καταγωγής τους, το φύλο τους, την εθνικότητά τους, την ηλικία τους, το επάγγελμα τους και την κατάσταση της ψυχικής τους υγείας.
Στο τρίτο (III) κεφάλαιο, που έχει τον τίτλο: «Η Σχέση Δράστη και Θύματος», παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας αναφορικά με τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο εγκληματικό ζεύγος δράστη και θύματος στο έγκλημα της ανθρωποκτονίας. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας που αφορούν στη σχέση γνωριμίας που υπάρχει ανάμεσα στο δράστη και το θύμα του εγκλήματος, καθώς και στη φυλετική, την εθνική και την ηλικιακή τους συγγένεια. Τέλος, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας αναφορικά με τις υποθέσεις ανθρωποκτονίας που τελούνται στα πλαίσια της οικογένειας, επιχειρώντας να προσεγγίσουμε το φαινόμενο της ανθρωποκτόνου ενδο-οικογενειακής βίας.
Στο τέταρτο (IV) κεφάλαιο, που έχει τον τίτλο: «Ο Βαθμός Ολοκλήρωσης της Ανθρωποκτονίας και οι Συρροές με Άλλα Εγκλήματα», παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας που αφορούν στο βαθμό ολοκλήρωσης του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας και τη συρροή του με άλλα εγκλήματα, όπως σαφέστατα αναφέρει και ο τίτλος του οικείου κεφαλαίου.
Στο πέμπτο (V) κεφάλαιο, που έχει τον τίτλο: «Τα Χωρο-Χρονικά Πλαίσια Τέλεσης του Εγκλήματος», παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας αναφορικά με το χρόνο και τον τόπο τέλεσης του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται σε δύο θεματικές ενότητες. Αρχικά, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν στο χρόνο τέλεσης του εγκλήματος, ενώ στη συνέχεια τα αποτελέσματα που αφορούν στον τόπο τέλεσης του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας.
Στο έκτο (VI) κεφάλαιο, που έχει τον τίτλο: «Μέσα, Τρόποι και Στρατηγικές Τέλεσης του Εγκλήματος», παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας αναφορικά με τα μέσα, τους τρόπους και τις στρατηγικές τέλεσης του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας που αφορούν στα μέσα και τον τρόπο τέλεσης του εγκλήματος, το βαθμό προσχεδιασμού του και τις αντιδράσεις του δράστη μετά το έγκλημα.
Στο έβδομο (VII) κεφάλαιο, που έχει τον τίτλο: «Η Ανθρωποκτονία και η Ενεργοποίηση του Ποινικού Συστήματος», παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας αναφορικά με την ενεργοποίηση των μηχανισμών της ποινικής δικαιοσύνης στις υποθέσεις ανθρωποκτονίας. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν στο χρόνο που μεσολάβησε ανάμεσα στην τέλεση και τη γνωστοποίηση του εγκλήματος στην αστυνομία και τον τρόπο γνωστοποίησης του εγκλήματος.
Στο όγδοο (VIII) κεφάλαιο, που έχει τον τίτλο: «Η Δικαστηριακή Πρακτική στις Υποθέσεις Ανθρωποκτονίας», παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας αναφορικά με τη δικαστηριακή πρακτική στις υποθέσεις ανθρωποκτονίας. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας που αφορούν στο έτος εκδίκασης της υπόθεσης, την ετυμηγορία του δικαστηρίου και τις ποινές που επιβλήθηκαν στους καταδικασθέντες.
Τέλος, στο ένατο (IX) κεφάλαιο της μελέτης, που έχει τον τίτλο: «Ο Πλουραλισμός των Κινήτρων στο Έγκλημα της Ανθρωποκτονίας», παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας αναφορικά με τα επιμέρους κίνητρα που εξηγούν το πέρασμα στην πράξη στην περίπτωση του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας. Αρχικά, παρουσιάζονται τα επιμέρους κίνητρα με βάση τις αρχικές υποθέσεις της έρευνας και στη συνέχεια τα αποτελέσματα στα οποία κατέληξε η παρούσα έρευνα αναφορικά με τα επιμέρους κίνητρα του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας.
Το καθένα από τα παραπάνω κεφάλαια ολοκληρώνεται με μια σύντομη σύνοψη των κυριότερων αποτελεσμάτων της έρευνας. Τέλος, το Πρώτο Μέρος της μελέτης ολοκληρώνεται με τα τελικά συμπεράσματα της έρευνας στα οποία απεικονίζεται το ολοκληρωμένο στατιστικό πορτραίτο του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας και γίνονται συγκρίσεις με τα εγκλήματα σεξουαλικής βίας και πιο συγκεκριμένα με το έγκλημα του βιασμού.
Στο Δεύτερο Μέρος της μελέτης παρουσιάζονται συνοπτικά οι υποθέσεις του δείγματος της έρευνας. Η παρουσίαση των υποθέσεων του δείγματος γίνεται με χρονολογική σειρά από την παλαιότερη έως την πλέον σύγχρονη. Η χρονολογική σειρά τηρείται τόσο ανάμεσα στα έτη εκδίκασης των υποθέσεων, όσο και στα πλαίσια του ίδιου έτους. Η παρουσίαση των υποθέσεων αρχίζει από το έτος 1986 και ολοκληρώνεται με τις υποθέσεις του έτους 1995. Στα πλαίσια του ίδιου έτους τηρείται η χρονολογική σειρά με βάση τις ημερομηνίες εκδίκασης των υποθέσεων από το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο της Αθήνας. Η παρουσίαση των υποθέσεων του δείγματος της έρευνας περιέχει τα ακόλουθα στοιχεία: i) τον αριθμό της δικαστικής απόφασης, ii) το κατηγορητήριο, iii) τα στοιχεία των δραστών, iv) τα στοιχεία των θυμάτων, v) το ιστορικό κατά το κατηγορητήριο, vi) την ετυμηγορία του δικαστηρίου και vii) την ποινή που επιβλήθηκε σε όσους κρίθηκαν ένοχοι.
Η μελέτη ολοκληρώνεται με την παρουσίαση του ερωτηματολογίου της έρευνας, της βιβλιογραφίας και της σύγχρονης ελληνικής νομολογίας η οποία παρουσιάζεται: i) κατά χρονολογική σειρά και ii) κατά δικαστήριο εκδίκασης.
